Fransız direktör Jean-Luc Godard, sinemanın kuruluş devrinin çabucak sonrasındaki olgunlaşma etabında çok değerli görüşler ve yapıtlara imza atan isimlerdendi. Fransız Yeni Dalga sinema kuramının kurucu isimlerinden olan Godard, İkinci Dünya Savaşı, sonrası ve 68 nesli olaylarından çokça etkilenen, politik halini bilhassa bu devirde sunan ve bir devir büsbütün politik sinemaya yönelen görüntüsü ile ismini sinema tarihine yazdırdı.
HEP DENEDİ DAİMA DENEDİ
Godard’ı iki başlıkta pahalandırmak gerekiyor. Birincisi; kılcal damarlarına kadar sinemacı olan hali ile sinema ismine ortaya koyduğu arayış ve açtığı yollar, ikincisi ise en derine indiği dehlizlerde kaybolan ve yok etmek istediği şeylerin hayatta kalması sebebiyle kendi hayatına son veren sonu…
Öncelikle Godard’ın sıradışılığı popülarite kazanma temelli değildi. Hatta kendisini konutuna kapatıp yalnızca kendine sinema yaptığı da oldu. ‘Burjuva Sineması’ dediği ve temelinde Hollywood olan anlayışı reddeder ve imajın gerçekliğini sorgular. sinemayı olduğu üzere gösteren anlayışı reddeder. O’na nazaran sinemada görünen, gerçek olamaz. Temel gerçek görünmeyen kısımdadır ve anlatım da kameranın görmediği ya da gösteremediği alanla ilgili olmalıdır. “Film kendini alıcı karşısında doğrulamak isteyen birinin özel günlüğü, not defteri yahut kendi konuşmasıdır” der, Godard.
Öncüsü olduğu Fransız Yeni Dalga, “Herkes sinema yapabilir, kameranı al sokağa çık” sloganı ile çığır açtı denebilir. Zira o devir sinemalar platolarda çekiliyor, kıssalar kendini tekrar ediyor, yalnızca parası olanlar ya da parası olanları ikna edenler sinema çekebiliyordu. Yeni Dalga ise sinemanın herkese ilişkin olduğunuve herkes tarafından yapılabileceğini düstur edindi. Çok da hoş oldu. 1930’lardan 1960’lara kadar uzana bu süreçte sinema çok yol aldı.
SANAT, SANAT İÇİNDİR!
Elbette “sanat sanat içindir”. Sinema sistemlerine de yansıtır bunu. Serseri Aşıklar’da görünütü ve ışık denemeleri yaparken Küçük Asker sinemasında ses denemelerine girişir… Klasik kıssa anlatımını ve “olay örgüsü”nü burjuva anlatım biçimi olarak görür. Sovyet direktör Dzigo Vertov’dan çok etkilendiği aşikardır. Vertov’un da Sinegöz Manifestosu’nun temelinde de bu bakış yatar. 68 jenerasyonu olayları sırasında Dziga Vertov Kümesi diye bir oluşum kurar ve sinema çeker. Sinemanın genel kabullerine dair çabucak her şeyi reddeder. Reddetmeyi bile reddedecek durumdadır. Reddetmenin reddedilmesinin reddiyesini de kendisinden beklerken ölmeyi tercih etti.
Godard üzere düşünenlere nazaran her şey imha olmalıdır. İhya pek de mümkün değildir. O halde yaşamanın da yaşatmanın da çok bir manası kalmamıştır. Ya da çaba dediğimiz şey şahsın hevesi yahut sonuçlarına odaklanmalıdır.
Doğmaya kendi karar veremeyen insanın vefatına karar verebilmesi, bütün bir hayatını da kendi özgür iradesi ile sürdürebilmesi bağlamında mümkündür. Nasıl yaşadığınız, nasıl öleceğinizi belirler. Aslına bakarsanız kadim kültürümüzde de düstur böyledir fekat mahiyet farklıdır. Yani “yaşadığınız üzere ölürsünüz” anlayışı her iki bakış açısında birbirinden çok çok farklı formda işler.
“SİNEMAYI İMHA ETMEME YARDIM ET”
İnsanlığın kadim algısının sinemadaki tezahürünü arayan fekat materyalist bakışın çivisiz yeryüzü gezginliği esnasında ‘yapmak için yıkmaya’ kapılan, enkazlar ortasında kendini kaybeden, anarşizmin sınırsız sonluluğunda aksiyonda yalpalayan, her yanı kanayan sanat anlayışına daha kanlı pansumanı tercih eden bir sinemacıydı. Araması, denemesi en kıymetli özelliği idi. Takdir edilesiydi. Ta ki kendi çıkmazlarında kendiyle başbaşa kalma kararına kadar. Godard, hayatın temeline bir şey koyamadığı için ötenaziyi tercih etti. Yani sinemayı yok edemeyince kendini yok etti. Brezilyalı
sinemacı Glauber Rocha, Godard’ın bir gün kendisini aradığını ve “sinemayı imha etmeme yardım et” dediğini söyler. Çünkü Godard, yıkmalıdır. Sinemayı yok etmek de fakat Godard’a has bir şey olabilirdi. Zihin yapısı da o kadar çok ‘yaratmak’ üzerineydi ki, hayatını vakfettiği şeyi yok edemezse kendini yok etmek zorunda olacaktı. O denli de oldu. Ve bu durumda soru doğdu; Godard’a ne oldu?