Dünyada son yıllarda sürat kazanan pak güç dönüşümüyle kritik minerallerin de kıymeti artıyor. Lityum, bakır, nikel üzere pek çok kritik mineral rüzgar türbinleri, güneş panelleri ve bataryalar başta olmak üzere birçok pak teknoloji eserinde kullanılıyor.
Bu teknolojilerin yaygınlaşması ise giderek daha fazla kritik minerale muhtaçlık duyulacağı manasına geliyor.
Bataryaların performansı, ömrü ve güç yoğunluğu açısından kritik kıymetteki minerallerden biri olan lityum talebinin yüzde 30’unu halihazırda pak güç teknolojileri oluşturuyor. Bu oranın 2040’a kadar yüzde 75’e yükseleceği öngörülüyor. Pak güç teknolojilerinden kaynaklı lityum talebinin, başka kritik mineraller ortasında en süratli büyümeyi göstermesi bekleniyor.
LİTYUM SÜRECE KAPASİTESİNİN YÜZDE 60’I ÇİN’DE
Lityumun maden olarak üretiminin yüzde 52’sinin Avustralya, yüzde 22’sinin Şili ve yüzde 13’ünün Çin olmak üzere coğrafik olarak dünyanın kısıtlı bölgelerinde gerçekleşmesi tedarik risklerini de beraberinde getiriyor.
Lityum madeninin batarya yahut gibisi eserlerde kullanılabilmesi için lityum kimyasalına ve lityum hidroksite dönüşmesi, bunun için de işlenmesi ve rafine edilmesi gerekiyor.
Küresel lityum sürece kapasitesinin yüzde 60’ı tek başına Çin’de bulunuyor. Bu nedenle, Çin’de lityum tedarikini kesintiye uğratabilecek rastgele bir aksaklık fiyatlara artış olarak yansıyor.
LİTYUMUN TON FİYATI BİR YILDA İKİ KATINA ÇIKTI
Uluslararası Güç Ajansı’nın (IEA) AA ile paylaştığı datalara nazaran, lityumun ton başı fiyatı 31 Ağustos 2021’deki 13 bin 154 dolar düzeyinden, 31 Ağustos 2022’de ton başı 59 bin 928 dolara yükseldi. Fiyatlar, bir yılda yüzde 355 arttı.
Öte yandan, lityumun ton başı fiyatı Ocak 2022’de 36 bin 962 dolarken, fiyatlar bu yıl başından beri de yüzde 62 yükseldi.
EV-volumes internet bazlı elektrikli araç satış data sağlayıcısından derlenen bilgilere nazaran, global elektrikli araç satışları geçen yıl bir evvelki yıla nazaran yüzde 108 artışla 6,75 milyon adete ulaştı. Satışlardaki yükselişe karşın, yükselen girdi maliyetlerinin toplam büyümeyi olumsuz etkileyebileceği öngörülüyor.
IEA Güç Analisti Tae-Yoon Kim, lityumun fiyatının Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan öteki mineraller kadar etkilenmediğini, Rusya’nın alüminyum, nikel ve paladyum üzere minerallerde olduğu üzere lityumda da büyük üretici olmadığını lisana getirdi.
ELEKTRİKLİ ARAÇ DALININ LİTYUM TALEBİ BİR YILDA İKİ KATINA ÇIKTI
Lityum fiyatlarındaki artışın elektrikli araç dalı kaynaklı süratli büyüyen talebe bağlı olduğunu kaydeden Kim, “Bazı kritik minerallerdeki fiyat artışları daha kısıtlı oldu ancak lityum fiyatları şu ana kadar epeyce yüksek seyrediyor. Bunda elektrikli araç kesimindeki artan talebin yanı sıra, Çin’de son periyotta çok hava olayları ve arz kısıtları nedeniyle yaşanan elektrik kesintilerinin de tesiri var. Lityum sürece kapasitesinin yüzde 60’ının Çin’de olması tedariki direkt etkiliyor.” diye konuştu.
Kim, elektrikli araç bölümünün lityum talebinin 2020’de 140 kiloton iken, 2021’de neredeyse iki katına çıkarak 270 kilotona ulaştığını söyledi.
Bu yıl da talebin 2021’deki seviyeyi aşmasını beklediklerini tabir eden Kim, “Lityum piyasası başka minerallere nazaran daha küçük. Bu nedenle de talepteki süratli artışlar fiyatlarda daha büyük tesirler yapabiliyor.” dedi.
FİYATLARIN DÜŞMESİ YENİ ARZ KAPASİTESİNİN DEVREYE GİRMESİNE BAĞLI
Kim, spot ve kontrat fiyatları olmak üzere iki çeşit fiyat olduğunu ve kimi otomotiv üreticilerinin arz güvenliğini sağlamak ve fiyatları da hedge etmek için uzun devirde kontratlar yaptığını anlattı.
Spot fiyatların kontrat fiyatlarına nazaran daha kolay takip edilebildiğini kaydeden Kim, şöyle devam etti:
“Kontrat fiyatları ekseriyetle spot fiyatlara dayalı seyrediyor fakat spot fiyat değişimleri kontratlara biraz daha sonradan yansıyor. Lityumda hala epeyce yüksek olan spot fiyatların bu yıl sonunda yahut 2023’ün başında daha makul bir düzeye gelmesini bekleyebiliriz. Ama fiyatlardaki bu düşüş bilhassa Arjantin, Avustralya, ABD, Kanada ve Yeni Zelanda’da planlanan kimi projelerin planlanan biçimde devreye alınmasına bağlı. Yeni tedarik kapasitesi oluştukça fiyatlar biraz da olsa düşüş gösterecektir. Bu nedenle maden tarafından çok sürece ve rafineri tarafında tedarik açısından daha fazla baskı var. Piyasanın şimdi büyük bir tedarik kısıtıyla karşılaştığını söyleyemeyiz ancak potansiyel bir tedarik kısıtı kelam konusu yeni projelerin takvime uygun halde devreye girmemesiyle yaşanabilir. Fiyatların yüksek seyretmesiyle de elektrikli araç satışlarının etkilenmesi mümkün. Elektrikli araç satışları artmaya devam eder lakin yüksek fiyatlar, satışların büyüme suratını sekteye uğratabilir.”