Çin’de kabine vazifesindeki Devlet Kurulu’na bağlı Tayvan Bağları Dairesi ile Enformasyon Dairesinin ortak yayımladığı, “Tayvan Sorunu ve Yeni Periyotta Çin’in Birleşmesi” başlıklı dokümanda, Pekin’in ada üzerindeki egemenlik savları yinelenirken uzlaşmacı bildirilere yer verilmesi de dikkati çekti.
Çin Komünist Partisinin (ÇKP) Tayvan sorunun tahlilini ve Çin’in tekrar birleşmesini “tarihi görev” kabul ettiğinin belirtildiği dokümanda, “Barışçı tekrar birleşmeyi sağlamak için tüm samimiyetimizle ve elimizden gelen her çabayı göstereceğiz” sözü kullanıldı.
‘ABD’nin kendi çıkarları zedelenecektir’
Belgede, Pekin’in birleşme hedefi doğrultusunda gerekirse güç kullanma seçeneğini gizli tuttuğunu, fakat bunun Tayvan’ın Çinli halkını maksat almayacağı, dış müdahalelere ve ayrılıkçı aksiyonlara savunma hedefli olacağı vurgulandı.
Son periyotta ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi‘nin ziyareti ve Çin’in ada etrafında yürüttüğü tatbikatlarla tırmanan tansiyonun sorumlusu olarak Tayvan’daki hükümete ve onu destekleyen dış güçlere işaret edilen evrakta, “Boğaz’ın iki yakası ortasındaki ilgilerde tansiyona, Demokratik İleri Parti (DPP) otoritelerinin aksiyonları sebep olmuştur. Bu hareketler, bölgede barış ve istikrarı tehdit etmekte, barışçı yine birleşme imkanlarını kısıtlamaktadır. Dış güçler de ayrılıkçılıkların provokatif aksiyonlarını cesaretlendirmiş ve desteklemiştir” tabirine yer verildi.
Washington idaresine yönelik iletilerin da yer aldığı dokümanda “ABD’de kimi güçler, Tayvan’ı Çin’e karşı piyon olarak kullanmak istiyor. Şayet onlara müsaade edilirse, Boğaz’daki tansiyon artmaya devam edecek, Çin-ABD münasebetleri daha fazla ziyan görecek ve bu durum ABD’nin kendi çıkarlarını da zedeleyecektir” değerlendirmesine yer verildi.
‘Tek ülke, iki sistem’
Belgede Çin’in tek bir ülke olduğu ve Tayvan’ın onun kesimi olduğu, adanın hiçbir vakit farklı bir devlet olmadığı ve bu statüsünün değiştirilemeyeceği belirtilerek, şu kelamlar kaydedildi:
“Barışçı yine birleşme ve ‘tek ülke, iki sistem’ anlayışı, Tayvan probleminin tahlili ve ulusal birliğe ulaşılması için temel unsurlardır. Barışçı yine birleşmeyi sağlamak için ana karanın ve Tayvan’ın farklı ideolojilere ve toplumsal sistemlere sahip olduğunun kabul edilmesi gerekir.
‘Tek ülke, iki sistem’ probleme en kapsayıcı tahlil olacaktır. Bu, demokratik unsurlar temelinde, güzel, niyete dayalı, barışçı tahlili ve her iki tarafın da yararını hedefleyen bir yaklaşımdır. Toplumsal sistemlerin farklılığı, ne yine birleşme önünde bir pürüz ne de ayrılıkçılığın münasebeti olabilir.”
Çin-Tayvan anlaşmazlığı
Çin’de İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde çıkan iç savaşta Mao Zıdong liderliğindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949’da iktidarı ele geçirmesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintang) üyeleri, Tayvan’a yerleşip 1912’de kurulan “Çin Cumhuriyeti” iktidarının Ada’da devam ettiğini ileri sürerek bağımsızlık ilan etmişti.
Bu teşebbüs, Çin tarafından kabul edilmese de Tayvan temsilcileri, 1971’e kadar Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurasında Çin’i temsil etmişti. 1950’ler ve 1960’larda çok sayıda ülkenin diplomatik alaka tercihini Çin Cumhuriyeti’nden Çin Halk Cumhuriyeti’ne çevirmesinin akabinde 1971’de BM Genel Şurasında yapılan oylamada, Pekin hükümetinin Çin’in tek yasal temsilcisi kabul edilmesiyle Tayvan’ın memleketler arası örgütlerdeki pozisyonu belgisiz hale gelmişti.
Pekin idaresi, “Tek Çin” unsurunu benimseyerek Tayvan’ın kendi topraklarının kesimi olduğunu savunuyor. Çin, boğaz ve etrafındaki askeri varlığının yanı sıra Tayvan’ın dünya ülkeleriyle müstakil diplomatik ilgiler kurmasına, BM’de ve öteki milletlerarası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor, kendisini tanıyan ülkelerin Tayvan ile diplomatik alakalarını kesmesini kural koşuyor.
Çin ve ABD ortasında yükselen tansiyon
Pelosi ve beraberindeki 5 kişilik Kongre heyetinin geçen hafta yaptığı ziyaret, Ada’yı topraklarının modülü gören Pekin’in reaksiyonunu çekmişti. Çin, 2 ve 3 Ağustos’taki ziyaretin akabinde Ada etrafındaki askeri tatbikatlara başlamıştı. Birinci başta 4-7 Ağustos’ta düzenleneceği açıklanan tatbikatlar, öngörülen takvimin ötesinde sürdürülmüştü.
Öte yandan Çin’in bu ziyarete misilleme olarak savunma, narkotik, hudut ötesi cürümler ve iklim değişikliği de dahil olmak üzere sekiz kilit başlıkta ABD ile ikili münasebetlerini durdurması, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken tarafından “sorumsuz adımlar atmak” ile suçlanmıştı.